şırnak/ cizre kostümü

ŞIRNAK / Cizre TARİHİ

         Cizre ilçesi; Cizre M.Ö.4000 yıllarından itibaren Gerzubakarta adıyla Guti devleti hakimiyeti altındadır. Gutiler döneminde ilk Cizre suru yapılmıştır. Cizre M.Ö.1894 yılında l.Babil Devleti yönetimine girmiştir. Babil Cizre'ye 22 Km mesafededir. Cizre M.Ö.1595 yılında Babil egemenliğinden Arap egemenliğine geçmiştir. Daha sonra Asurlular, Medler, Persler, Sasaniler, Artuklular, Eyyubbiler, Abbasiler, Selçuklular, Moğollar ve 1627 yılından itibaren de Osmanlı Devleti hakimiyeti altına girmiştir. Cizre beyliği önceleri Diyarbakır Sancak Beyliğine bağlı iken 1841 yılında Musul'a bağlanmıştır. Milli mücadele döneminde büyük başarılar gösteren Cizre'ye Fransızlar gelip şehri savaşsız teslim almak istemişlerse de, halkın direnişi ve silahlanmayı görerek işgalden vazgeçmişlerdir.  İslamiyet'in Cizre'ye girmesi ile birlikte şehre yarımada anlamına gelen Cezire adı verilmiş, Cumhuriyet döneminde ise küçük bir düzeltmeyle Cizre olarak değiştirilmiştir. Önceleri Mardin iline bağlı bir yerleşim birimi iken 16.05.1990 tarih ve 3647 sayılı yasa ile Şırnak iline bağlanmıştır.

ŞIRNAK / Cizre  GİYİM KUŞAM

Şırnak ve ilçelerinde genel olarak erkeklerin giysisi Şal-Şepik kadınlarınki ise fistan (Entari) dir. Yaşlı erkekler ile orta yaşlılar daha çok şalvar ve ceket giyerler. Fakat yine de Şırnaklıların vazgeçemediği giysi Şal-Şepik tir. Şal-Şepik  çok ince tiftik ipliğinden Şırnak ve çevresindeki ustalarca dokunmakta ve özel bir stilde diktirilip giyilmektedir.

ERKEK KOSTÜMÜ

Başa giyilen;

Egal;   Genelde siyah beyaz desenli olup yünden kumaştır. Halk arasında cemedani ve epal da denilir. Birden fazla bağlama şekli vardır.

Gövdeye giyilenler;

Şal;    Geniş boru paçalı olup pantolon yerine giyilir. Gej denilen tiftik yününden özel olarak dokunan, pantolon yerine giyilen bol paçalı, ayağın üzerine kadar uzanan bir giysidir. Düz yollu ve işlidir. Bele, “uhçur” denilen pamuklu iple bağlanır

Şapik: Gej denilen kumaştan yapılır. önü açık kollar uzun ve kol ağızları geriye doğru kıvrık olarak renkli kumaştan yapılır. Ceket gibi kullanılan, düğmesiz kol altları açık (ki bu yazın sıcak havalarda hava almayı sağlar) bir giysidir.

Yelek: Şapiğin üzerine giyilen, yeleğin ön kısmı işlemeli arkası kumaştandır. Yazın kadife yelek giyilir. Soğuktan korunmak amacıyla giyilen bir giysidir.

iç gömleği: Şepigin altına giyilir. Uzun kolludur. Kumaş, el tezgahlarında yünden yapılmış dokumadır. Yakasızdır. İpekli kumaştan yapılanları da vardır.

Levendi :  Gömleğin kol ucuna dikilen, 50 60 cm uzunluğunda beyaz bir kumaştan 3-5 cm eninde bir ek kumaştrr. Bu ek parça şapik giyildikten sonra geniş olan kolların aşagı düşmemesi ve kirlenmemesi için dirsek üzerine baglanır ve ucu uzunca bırakılarak sarkıtılır.

Kuşak: Şal-şapigin üstüne kuşak sarılır. Yünden dokunur. Kuşağın kullanım amacı kişinin özel eşyalarını taşıması, bir nevi cep olarak kullanmasıdır.

Ayaga Giyilenler: 

Çorap; Yünden sade ve desenli olup elle örülür.

Harik;  Keçi yününden sık dokularak yapılır.

Çarık;  Manda derisinden yapılır.

Kadın kostümü

Kadının genel giysisi ise kıras fistan ve Koçerlerin giydiği botiyani(botani)’dir.

KIRAS FİSTAN

Başa giyilenler;

Kesrevan; Fesin üzerine genelde siyah renkten tülbent ve tülbentin uçlarına rengarenk dikilmiş ipliklerle yapılan süslemeler kullanılır. Kesrevanın alın kısmına gümüş ve altından takılarda takıldığı görülmektedir.

 Kofi; Fesin üzerine dikilmiş yapma saçlar ve saçları ören tülbent vardır fesin ön kısmına ise gümüşten paralar dikilir.

 Fistan (Entari);  paçası ayak bileklerine kadar uzanır. Genel olarak kadife kumaş veya diğer değerli ithal kumaşlardan dikilir.

Kıras; fistanın altına giyilen, uzun paçası ayak bileğine kadar uzanan patiska, ipek ve saten kumaşlardan yapılan içlik olarak kullanılan elbisedir.

Bele ise altın veya gümüşten kemer takılır. Alta ise pazen ve yünlü kumaştan yapılan derpi giyilir.

Ayağa ise renkli işlemeli yün çoraplar ve erkeklerde olduğu gibi harik ve çarık giyilir.

BOTİYANİ (BOTANİ)

Botiyani ( botani);  Paçası ayak bileğine kadar uzanan tek parça olan kostüm genelde beyaz ve sarı renkte olup şifon kumaştan üzerine aynı renkten ve aynı modelden tül dikilir.

İçlik;  Şifon kumaştan elbisenin altına giyilen ince penye kumaş.

Kuşak (şıtık); başa bağlanan puşinin aynısı olup uçlarına boncuk la süslemeler dikilir.

Ayağa giyilener; Sade açık renkli çoraplar tercih edilir. Ayağa harik giyilir.

Başa bağlananlar;  Yazma ve leçek denilen tülbentler kullanılır, renk olarak genelde beyaz ve mor renkler tercih edilir. Evli kadınların genelde beyaz renk kullandıkları bekarların ise renkli tülbentler tercih ettiği görünmüştür.

                           YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİ

TÜRK MÜZİĞİ DEVLET KONSERVARUARI

TÜRK HALK OYUNLARI BÖLÜMÜ

GİYİM KUŞAM DERSİ

KONU; ŞIRNAK/ CİZRE YÖRESİ

DANIŞMAN; Öğr. Gör. Necip ÇETİN

HAZIRLAYAN; Murat AYDIN